Chaos

En zo zag het er dus de afgelopen tijd uit bij mij in de studeerkamer, een puinhoop van jewelste. Tijd om schoon schip te maken, maar nu de scriptie af is (en vorige week ingeleverd) komt de praktijk van het afstuderen om de hoek kijken. Smoesjes genoeg om opruimen en schoonmaken weer even uit te stellen. Over een half jaar, ja dan...

Ik worstel...maar kom ik ook boven

Volgens de jonge Zweedse kunstenaar Magnus Monfeldt (1973)
speelt het geheugen en de herinnering een belangrijke rol in de opbouw van onze identiteit. Verlies en dood zijn voor hem belangrijke thema’s in zijn installaties en video’s. The Deprived Eye bijvoorbeeld is een serie video’s gebaseerd op een experiment van Torsten Wiesel en David Hubel, een Zweedse en een Amerikaanse wetenschapper, die in 1958 de waarneming van katten begonnen te bestuderen en er met gruwelijke experimenten achter probeerden te komen hoe en waar geheugen wordt opgeslagen. Hiervoor werd o.a. een oog van katjes dichtgenaaid, het “verstoten” oog, waarna de katten werden losgelaten in een horizontaal en verticaal gestreepte omgeving. Na een poosje, waarbij ondertussen de richting van de lijnen veranderd was, werd het oog weer geopend en hun hersenactiviteit geregistreerd. Door ons af te sluiten van het geheugen, kunnen we de wereld met nieuwe ogen zien, was de strekking van het verhaal.
Monfeldt onderzoekt op zijn manier het geheugen, met behulp van een animatie van grafische patronen van zwarte en witte lijnen, die associaties oproepen met de echte wereld buiten de digitale realiteit.

Ik weet eigenlijk niet zo goed wat ik hier mee aan moet, ik heb niet zoveel op met video en animaties etc. maar misschien moet ik de tekst nog eens beter bekijken. Ik hoef natuurlijk ook niet alles wat ik tegenkom te gebruiken in mijn scriptie, ik word er een beetje horendol van. Hier was ik dus al eerder bang voor, dat ik om zou komen in mijn teksten. Het is een vreselijk geworstel om uit alles wat ik heb gevonden de essentie te halen en de tijd gaat dringen. Toch vind ik het nog steeds heerlijk om te doen, maar het is goed dat ik even een weekje eruitga, even iets anders aan mijn kop en wie weet op nieuwe ideeën komen.

Daguerreotypie

En dit is dan Louis-Jacques-Mandé Daguerre (1844) zelf, gefotografeerd door Jean-Baptiste Sabatier-Blot (French, 1801–1881). Toch wel een gekke gewaarwording om de uitvinder op zijn eigen uitvinding te zien staan.

Op deze site van het Metropolitan Museum of Art in New York, kun je zien hoe een Daguerrotypie werd gemaakt. Zo bezien is er niet eens zo héél veel veranderd sinds die tijd, in ieder geval niet wat het analoge proces betreft.

Hospik bij het 413e bataljon infanterie in Indië

Met open vrachtwagens (Herringtons) werden de jongens eerst naar Indramajoe gebracht. Veertien dagen later arriveerde mijn vader in Djatibarang, waar hij samen met nog een man of 7 onderdeel uitmaakte van een ondersteuningspeleton van het 413e bataljon infanterie. Hij had in Nederland een opleiding gehad tot hospik (militair met medische opleiding) en heeft nooit hoeven vechten, voor zover ik begrepen heb.

Mijn vader heeft daar twee jaar gezeten, tot er sprake van was dat hij kon emigreren naar Australië. De jongens zouden er een baan krijgen, terwijl dat in Nederland vanwege de hoge werkeloosheid veel moeilijker was. Maar zijn vader schreef dat moeder ziek was en als hij haar nog wilde zien, dan moest hij naar huis komen. Hij heeft contact gezocht met de aalmoezenier en die vertelde hem dat hij moest doen wat zijn hart hem ingaf, daar kon die man hem verder niet bij helpen. Hij is toen toch naar huis gegaan en een half jaar later is zijn moeder (mijn oma) overleden.

Sporen van oorlogsgeweld

"(...) Bij het zien van zijn graf kwam hij pas echt tot leven."

Bart Sorgedrager, geboren na de Tweede Wereldoorlog, heeft zijn oom Bert Wolters nooit gekend. Toch besluit hij tot een fotografische zoektocht naar dit familielid, die in 1944 als vlieger bij het 322 Squadron van de Koninklijke Luchtmacht is verongelukt. Hij is namelijk gefascineerd geraakt door de geschiedenis van dit oudste Squadron van de KL en de bijdrage die zijn oom aan de oorlogsstrijd heeft geleverd. Hij probeert met zijn foto’s een antwoord te geven op de vraag wat er 50 jaar na de oorlog nog rest van de vliegbases waar het 322 Squadron van juni 1943 tot mei 1945 gestationeerd is geweest en herdenkt op deze gepaste wijze tevens zijn oom Bert Wolters, die net als vele anderen in het vergeetboek terecht is gekomen vanwege het feit dat hij het einde van de oorlog niet wist te halen.

De jeugd van nu heeft nog maar weinig binding met oorlogsgraven uit de eerste of zelfs tweede wereldoorlog. Terecht merkt Sorgedrager op dat het onvermijdelijk is dat ervaringen uit de eerste hand verloren zullen gaan, maar dat landschappen veel langer in staat zijn de herinneringen met zich mee te dragen. Omdat veel bases gesloten zijn of worden, zullen ook deze sporen, in de vorm van overblijfselen van start-en landingsbanen, maar ook gebouwen, langzamerhand verdwijnen. Bart fotografeert vliegvelden als Biggin Hill, West Malling en Hawkinge, waar het oorlogsgraf van zijn oom zich bevindt. Ook enkele vliegvelden uit Nederland, waaronder die van Woensdrecht en Schijndel passeren de revue. Elders, niet in dit boek, kwam ik de term “schuldige landschappen” tegen, maar niet zo schuldig dat de sporen van het oorlogsgeweld niet snel kunnen verdwijnen. Monumenten zullen ons slechts resten, zoals de herdenkingskapel op Biggin Hill, één van de belangrijkste vliegvelden uit de Battle of Britain.

Na de tweede wereldoorlog, in 1947, ging het Squadron (een Jachtvlieg Afdeling) naar Indië, om de daar reeds aanwezige luchtmacht te versterken. Een jaar later vertrok mijn vader als 19 jarige vrijwillig dienstplichtige naar Indië (Java) met de M.S. Johan van Oldenbarnevelt, passeerde op 19 oktober 1948 – zijn verjaardag - de evenaar, om daarna in Tandjong Priok aan land te gaan.

Boek:
Sorgedrager, B
322 Squadron: Sporen van zijn verleden, lijnen in de geschiedenis, Den Haag: Sectie luchtmachthistorie van de Staf van de bevelhebber der Luchtstrijdmachten, 1993

Dit boek heb ik in kunnen zien bij de bibliotheek van het Nederlands Fotomuseum

Voor verhaal en foto's over Bert Wolters (overigens niet van Sorgedrager) zie verder deze website aangezien de foto's daarop beveiligd zijn.

Dilemma's

Ik zit al weken tot mijn nek toe in de scriptie, maar toch komt het er niet van om dit op de een of andere manier in mijn blog te verwerken. Want wat zal ik bloggen, ik heb zovéél. Belangrijkere dilemma's op het moment zijn: wat ga ik precies in mijn scriptie opnemen, wat zijn minder belangrijke details. Hoe ga ik de informatie die ik heb verzameld gebruiken? Wat laat ik van mezelf zien in de eigen herinneringen?

Dan komt er weer nieuwe informatie bovendrijven, o help, ik ben nog maar steeds bij hoofdstuk 2. Ook zal ik meer na moeten gaan denken over de vorm waarin de scriptie gegoten gaat worden. Een klasgenoot vroeg laatst hoe het stond met de Alzheimer. Voorlopig zit ik nog even volop in de "oorlog-en andere ellende" kant van mijn verhaal. Ik zal een poging doen om hier wat van te laten zien.

Tips van Rik

Gisteren had ik een afspraak met mijn scriptiebegeleider Rik Suermondt. Ik zit nog steeds op het goede pad gelukkig, al vertelde ik hem wel dat ik aardig aan het verzuipen ben in alle boeken, tijdschriften, websites, artikelen etc. omtrent mijn onderwerp. Iets waar ik al bang voor was, mezelf kennende weet ik van geen ophouden. Toch moet ik een keer stoppen met nog meer informatie zoeken. Het schrijven heeft een poosje geleden aanvang genomen en komt nu op de eerste plaats. Rik had nog wel een paar tips voor fotoboeken/projecten van een aantal fotografen:

Seiichi Furuya, Memoires, 1989 (jaartal is belangrijk, 1e uitgave heeft interessante tekst over het associatieve van herinneringen)
Bart Sorgedrager, 322 Squadron, Sporen van zijn verleden, lijnen in de geschiedenis.
Ringel Goslinga, Family Tree (boek komt eind 2007 uit)
Pedro Meyer, I photograph to remember (zie hiervoor mijn andere blog)

Later meer hierover.