donderdag 27 september 2007

Vriendje Alzheimer

Op de site van Alzheimer Nederland lees ik geboeid de columns van Evert van Rossum, een 58 jarige man met Alzheimer. Hij weet naar mijn idee dit lastige onderwerp goed bespreekbaar te maken. Samen met zijn vriend Izaak vecht hij al een jaar of vier dagelijks tegen zijn ziekte en ook tegen het ongeloof dat hij als jong dementerende tegenkomt. In zijn columns kom ik sprekende voorbeelden tegen van de beperkingen waar hij door zijn ziekte mee te maken krijgt, zoals het niet meer tussen neus en lippen door kunnen maken van een afspraak en zijn onvermogen om een verhaallijn vast te houden.

In zijn columns schuwt hij de liefde niet en ook sex krijgt een plaatsje. Hij schrijft bijvoorbeeld:

Jonge mensen vinden dat sex tussen oudere mensen uit den boze is.
Die doen het toch niet meer. Of nog erger, ze vinden het een onsmakelijk idee!


Deze regels doen me sterk denken aan wat ik zelf eens van een nichtje te horen kreeg. Ze vond de gedachte aan vrijende mensen van boven de vijftig maar vies. Ook tijdens mijn bespreking van het boek Geliefden van Marrie Bot op de academie, zat het jonge volk niet echt op de nietsverhullende duidelijkheid van oude gerimpelde lijven te wachten. Maar dat is een heel ander onderwerp.

Het enige wat mij in zijn columns een beetje tegenstaat is het voortdurende gebruik van "vriendje Alzheimer", maar dat komt misschien ook omdat ik al zijn columns achter elkaar gelezen heb. Je zult maar zo'n vriendje hebben!

Geheugentesten

Gisteren was toevallig ook de Nationale Geheugentest op tv. Ik had helemaal geen zin om daar naar te kijken en heb de test daarom online gedaan. Wat bleek, mijn geheugen is toch minder slecht dan ik dacht. Wel heb ik een aantal vragen moeten gokken, zodat ik eigenlijk nog niet weet hoe het echt met mijn geheugen is gesteld.
Op de site van de uva zijn meer geheugentesten te vinden.

Wetenschap

De ziekte van Alzheimer kenmerkt zich door verlies van geheugen als gevolg van het afsterven van hersencellen. Deze sterfte wordt veroorzaakt door ophopingen van het amyloid-beta eiwit. Dit eiwit gaat een binding aan met zichzelf, wat resulteert in een giftig eiwitaggregaat. Eiwitten die kunnen binden aan het amyloid-beta eiwit zorgen ervoor dat het niet meer bindt aan zichzelf, en dus niet meer giftig is.
Bron: umcn

Mensen met beginnende klachten kunnen zich in een vroeg stadium laten testen op Alzheimer bij prof. Scheltens van het Alzheimercentrum. Professor Luiten van de Universiteit van Groningen test op ratten en muizen medicijnen die een remmende werking hebben op de ziekteontwikkeling. Het lijkt slechts een kwestie van tijd tot een echt geneesmiddel zich aandient. Maar volgens prof. Swaab van het Nederlands Herseninstituut zitten de wetenschappers op een totaal verkeerd spoor. Moeten we nog honderd jaar wachten tot er een medicijn is?

Gisteren de documentaire gezien waar het hierboven over gaat, op 18/9 op de video opgenomen. Het Alzheimer mysterie bleek één van drie documentaires die binnenkort (nov. 2007) op dvd te koop zijn bij de EO.

In deze documentaire werden o.a. tegengestelde meningen besproken van een aantal wetenschappers, m.b.t. het onderzoek naar Alzheimer.
Een van de geportretteerden was een nog vrij jonge man (onder de zestig) die met Alzheimer was behept, iets waar ik de laatste tijd steeds meer over hoor. Ook in de Volkskrant van afgelopen zaterdag een artikel dat aangaf dat jongere patienten vaak een foute diagnose krijgen, omdat dementie op deze leeftijd slecht wordt herkend. In Nederland zijn er ongeveer 12 duizend mensen die vóór hun 65e dement worden. Niet alle dementie wordt gekenmerkt door geheugenproblemen. Bij fronto-temporale dementie (FID), waar enkele duizenden relatief jonge mensen aan lijden, wordt het voorste deel van de hersenen aangetast en krijgt men te maken met gedrags- en persoonlijkheidsveranderingen.

De grootste groep dementen is ouder dan 80 jaar en lijdt aan Alzheimer. Tegenwoordig is dat gelukkig niet alleen meer na het overlijden vast te stellen en hoewel er vooralsnog geen medicijnen voor zijn, kan patienten geleerd worden hoe ze het beste om kunnen gaan met hun ziekte.

vrijdag 21 september 2007

Wereld Alzheimerdag

Vandaag is het Wereld Alzheimerdag. In het Tijdschrift voor Verzorgenden lees ik een uitspraak van Economie-minister Maria van der Hoeven op een bijeenkomst in het kader van Wereld Alzheimerdag, in VU medisch centrum:

Behalve het persoonlijke leed dat deze ziekte veroorzaakt, heeft Alzheimer ook invloed op onze economie. Het groeiende aantal Alzheimerpatiënten trekt in de toekomt een grote wissel op de samenleving, vindt Van der Hoeven. ‘Als we geen oplossing vinden voor deze ziekte, zal het aantal Alzheimerpatiënten in de toekomst sterk toenemen. Daarbij moeten we ons realiseren dat er straks minder jonge mensen zijn om voor deze patiënten te zorgen’.

Eigenlijk niets nieuws, lijkt mij, maar het is goed dat er weer even de aandacht op wordt gevestigd.

In het artikel staat verder:
Naar schatting zijn er in Nederland op dit moment 195 duizend mensen bij wie de diagnose dementie is gesteld. Daarnaast zijn er waarschijnlijk 60 duizend mensen die lijden aan dementie, maar bij wie de diagnose nog niet is vastgesteld. Circa 10 duizend mensen is jonger dan zestig jaar. De Gezondheidsraad schat dat het aantal dementerenden tot 2050 zal toenemen tot 600 duizend. Deze toename wordt met name veroorzaakt door de toenemende vergrijzing.

En voor die toename ben ik zelf medeverantwoordelijk, als ik tenminste niet vóór die tijd door iets anders kom te overlijden.

donderdag 20 september 2007

Reminiscentie

Ik vind het schitterend om telkens weer (in dit geval op internet) een luikje open te trekken, waar dan een stortvloed aan informatie vandaan komt, al moet ik voortdurend in de gaten houden dat ik wel de (meest) bruikbare informatie eruit filter. Zo ook weer vandaag. Ik was de afgelopen tijd al vaker het woord reminiscentie tegengekomen, in het kader van mijn onderzoek. Vaag wist ik wel wat het betekende en kon ik wel uit de context halen wat er bedoeld werd, maar ik had het woord nog niet opgezocht in mijn woordenboek of op het worldwideweb. Op deze site vond ik wat ik nodig had en nog veel meer.
Reminiscens is volgens Van Dale: Verschijnsel, dat herinneringen oproept aan iets overeenkomstigs uit het verleden. En reminiscentie: gedachte aan een verschijnsel uit het verleden, dat overeenkomst vertoont met een huidige waarneming. Voor een verdere uitwerking verwijs ik met plezier naar bovengenoemde website, waar voor mij in ieder geval nog veel te halen valt. Wordt vervolgd.

George Sarton Leerstoel

Mijn oog viel vanmorgen toevallig op een klein berichtje in de krant:
De George Sarton Leerstoel voor de geschiedenis van de wetenschappen aan de universiteit Gent wordt dit jaar toegekend aan Douwe Draaisma.

woensdag 19 september 2007

Kleuters en bejaarden


Philippe Inkelberghe heeft voor een project eens 96 multiculturele kleuters en 96 demente bejaarden gefotografeerd, die recht in de camera keken.
“Young voices grow old” was het thema van de 2 monumentale fotomozaïeken. En de naam van het werk: "Kinderen Baas - Not Forgotten"

Ook een idee... hoewel zo'n mijmering weer meer iets is voor het werkplan misschien.

Tekst en beeld

Stukje uit een recensie van het in mijn andere blog besproken boek van Michiel Hendryckx. Zelf heb ik het boek nog niet gezien, maar slechts de besprekingen op internet gelezen, hetgeen zeker uitnodigt tot een nadere blik. Zoals hij zelf stelt is het een soort reis door zijn geheugen!

In honderd foto’s legt Michiel zijn ziel op ontroerende, belerende en soms komische wijze bloot. We zien vroege portretten van Jan Hoet, Kamagurka, Jan Decleir, Michiels beste vriend Piet, maar evengoed landschappen en snapshots. Soms tijdloos, soms hopeloos gedateerd, maar net daarom van een nostalgische waarde. Wat het boek bijzonder maakt is de chemie tussen tekst en beeld: Michiel is nu eenmaal een beeldrijke verteller. In de korte tekstjes aan de linkerkant lezen we over de herinnering aan, de visie op of de making of van de foto aan de rechterkant. Snel door het boek bladeren en enkel naar de prentjes kijken doet dit boek oneer aan, want de beelden zijn lang niet allemaal geselecteerd op esthetiek, zoals in het doorsnee fotoboek. De schoonheid van dit boek zit ‘m in de verscheidenheid van de beelden, in de joviale openheid waarmee Michiel laat binnenkijken in zijn leven. Een jovialiteit die van hem een zeldzame, authentieke mens maakt, zowel op tv als in zijn foto’s.

Michiel Hendryckx, Het mooiste licht is tegenlicht. Antwerpen: Manteau, 2007

dinsdag 18 september 2007

Zeepaardje

Hippocampus
Klein orgaantje in onze hersenen, in de vorm van een zeepaardje, dat een belangrijke rol speelt bij het opslaan en terughalen van herinneringen en bij allerlei leerprocessen.

Bron: Thinkquest

De traditionele zienswijze is dat nieuwe herinneringen eerst worden opgeslagen in de hippocampus, totdat ze, in hun originele vorm, geconsolideerd (vastgelegd) zijn in de neocortex. De transformatietheorie beweert daarentegen dat de gedetailleerde, contextafhankelijke herinnering (episodische herinnering) getransformeerd wordt naar een meer schematische en generieke herinnering (een semantische herinnering), waarbij de context verloren gaat. De episodische herinnering huist dan in de hippocampus, de semantische ergens daarbuiten.

Bron: Cognitienet

Hier moet ik nog eens goed over nadenken. Wat betekent dit dan precies? En is het belangrijk voor mijn onderzoek of de herinneringen worden opgeslagen in de hippocampus of ergens daarbuiten?

Krachteloos

Er is maar één ding erger dan dwangmatig te zijn in het vergeten van dingen, en dat is krachteloos te zijn in het je herinneren van dingen.

Jonathan Saffran Foer: Alles is verlicht

maandag 17 september 2007

Opdat wij niet vergeten

De tweede wereldoorlog heeft op mij de onuitwisbare indruk achtergelaten van een afschuwelijk kwaad. Het is moeilijk zo niet onmogelijk om de herinneringen van die oorlogsjaren uit te wissen. De bezetting door de nazi's was een angstaanjagende tijd en ik beleef die jaren nog steeds keer op keer. Ik kan mij voorstellen dat sommige mensen het zouden willen vergeten. En sommigen doen dat ook! Omdat ik de horror van de tweede wereldoorlog heb ondergaan vind ik dit moeilijk om te accepteren.
Bron: site over de holocaust



Buena Memoria - Good Memory
"Opdat wij niet vergeten" klinkt het elk jaar bij de herdenking op 4 en 5 mei. Veel meer gebeurtenissen mogen niet vergeten worden. De Argentijnse fotograaf Marcelo Brodsky is in 1996 een project gestart m.b.t. de dictatuur van Argentinië. Hij is begonnen met een oude klassenfoto uit 1967, die hij heeft uitvergroot. Daarna is hij op zoek gegaan naar zijn vroegere klasgenoten, die hij allemaal in beeld heeft gebracht, tegen de achtergrond van de klassefoto. Op deze groepsfoto staat om enkele hoofden een rode cirkel. Deze jongens zijn vermist, vermoord. Een van hen is zijn beste vriend en de andere is zijn broertje. Op de foto zijn nog meer aantekeningen, opmerkingen, cirkels en strepen te zien. Een anonieme geschiedenis krijgt identiteit. Tijdens de tentoonstelling in de Melkweg Galerie in Amsterdam was op een video te zien hoe Marcelo op zoek is tussen de familie-foto's en hoe hij het verleden probeert te reconstrueren aan de hand van foto's en filmpjes. Zo heeft hij zijn vriend en zijn broer tot leven gebracht en aan de vergetelheid onttrokken. Opdat wij niet vergeten!

Brodsky zegt zelf over zijn werk dat hij vragen wil stellen "over aard en totstandkoming van collectieve herinneringen en de invloed van de media op ons historisch bewustzijn en ons identiteitsbesef"
Bron: Ravage digitaal

Op Tweevandaag is nog steeds een video te bekijken en te beluisteren van de tentoonstelling uit 2002.

Deze beelden laten me niet snel meer los.

Die rotoorlog

Vóór de vakantie, in mei, hebben we het tijdens de les over onderwerpen voor de scriptie gehad. Ik heb in die tijd even gespeeld met de gedachte om wat te doen met de jonge jaren van mijn vader, die gestraft werd voor het feit dat zijn vader in de oorlog aan de verkeerde kant had gestaan. Hij werd ná de oorlog als 16 jarige naar kamp Vught gestuurd. Mijn schoonvader heeft tijdens de oorlog in concentratiekamp Sachsenhausen gezeten, nadat hij opgepakt was tijdens verzetsactiviteiten. Hij is in 1980 gestorven. Er is nog wel materiaal uit zijn kamptijd bewaard gebleven.

Bert vond dat ik dat niet kon laten liggen, dat ik er zeker iets mee moest doen. Straks is er immers niemand meer die ons en de jongere generatie nog kan vertellen wat hij of zij in de oorlog heeft meegemaakt, die ooggetuige is geweest.

Met Bart Kemps heb ik het begin juni ook over dit onderwerp gehad. Het leek hem wat te beperkt, ik zou het in een breder perspectief moeten trekken. Op zich vond hij het wel interessant, maar waar was dan het raakvlak met fotografie. Daar was ik zelf eerlijk gezegd ook al blijven steken. Foto’s van mijn vader uit die tijd zijn er niet, maar er is genoeg fotomateriaal te vinden uit de oorlogsjaren. Alleen, wat ga ik dan als afstudeeropdracht doen?

Zoals ik eerder al heb geschreven ga ik bovenstaand onderwerp in een veel breder kader van herinneringen plaatsen en misschien dat er op een gegeven moment alsnog wat verhalen bij mijn vader opborrelen.

Helaas wil mijn vader, na zijn aanvankelijke openhartigheid tijdens mijn moeders ziekbed, niets meer over de oorlog vertellen. “Die rotoorlog is allang voorbij en ik wil er niet steeds meer aan herinnerd worden,” zegt hij. Hoe jammer ook, dat zal ik moeten respecteren.

maandag 10 september 2007

Dement in de bloeitijd van je leven

MENEER K

Meneer K

Meneer K is nu voorgoed naar het gesticht
gebracht omdat hij iedere nacht naar moeder
wilde. Het hielp niets meer als men zei
dat moeder 20 jaar geleden al gestorven was,
5 minuten later besteeg hij toch de brom-
fiets en verdween vol-gas in het duister.

Meneer K (51), zijn gezicht stil van verkalking,
weet niets meer, alleen tegen het einde van
de dag glimlacht hij als hij naar buiten kijkt
en ziet dat het al donker wordt. Kom, zegt hij
dan, ik stap maar weer eens op.

Rutger Kopland.

donderdag 6 september 2007

Tentstokken

Gerrit Krol heeft foto's ooit de 'tentstokken van de herinnering' genoemd. Prachtige vergelijking vind ik dat. Misschien zegt het je nog wel meer als je, zoals ik, gewend bent te kamperen, maar iedereen zal zich hier wel iets bij voor kunnen stellen.

Ook Douwe Draaisma beaamde in 2002 dat foto's niet de herinneringen zelf zijn, maar je wel kunnen helpen om herinneringen op te spannen en overeind te houden. Wat herinner je je eigenlijk, de foto of de gebeurtenis?

woensdag 5 september 2007

Lach maar

Dat ik voor mijn scriptie het geheugen wil behandelen, komt - voor wie mij een beetje kent - niet zo maar uit de lucht vallen. Toch is het naar aanleiding hiervan wel grappig om te vermelden dat ik afgelopen schooljaar al begonnen was met het verzamelen van informatie en het een en ander in documenten had opgeslagen, maar dat ik na mijn vakantie helemaal vergeten was dat ik dit bijeen gesprokkeld had, niet wetende dat ik uiteindelijk na lang nadenken ook daadwerkelijk dit onderwerp zou kiezen. Zoonlief moest dan ook hartelijk om zijn moeder lachen, toen ik op mijn werkkamer deze verheugende ontdekking deed. Hoezo kort van memorie!

Waarom ik nooit een persfotograaf zal worden

Echtelief wordt tijdens onze vakantie met de ambulance van Dublin Airport - waar we op de aankomst van onze zoon wachtten - naar Beaumont Hospital gebracht en ik, held die ik ben, heb niet één foto gemaakt van zijn verblijf in een Iers ziekenhuis. Ja, de avond voor hij weer naar huis mocht en zoon J. en ik terug naar de camping gingen, op dat moment dacht ik er nog gauw aan om een paar foto's te maken, terwijl ik toch steeds mijn fototas bij me had gehad. Een gemiste kans.

Met W. is alles overigens goed afgelopen. De pijnaanvallen bleken afkomstig van een niersteen, die er gelukkig niet zo heel lang over deed om langs de natuurlijke weg zijn lichaam te verlaten. Na een paar dagen konden we onze vakantie vervolgen.

Ik heb er nog veel over nagedacht, over die gemiste kans en over veel andere niet gemaakte foto’s. Zoals verleden jaar, toen ik zelf twee keer in het ziekenhuis ben opgenomen om gedotterd te worden aan mijn nierslagaders. Tijdens een van mijn slapeloze nachten heb ik me voorgenomen om de eerstvolgende keer dat ik zelf in het ziekenhuis beland, foto’s te maken van mijn ziekbed en alles daaromheen. Ik kon het me zo levendig voorstellen hoe ik dat dan ging doen, dat het even leek alsof ik toch lag te dromen.

Ik heb overigens een tijdje geleden een aardig boek over dit onderwerp aangetroffen: Nabeelden: album van niet gemaakte foto’s, van Rein Jelle Terpstra . Later meer hierover, want ik wil dit boek ook gaan gebruiken voor mijn scriptie over herinneringen, de werking van het geheugen en de invloed van de fotografie.